De geschiedenis van Vlasmarkt nr. 9

In aanloop naar de 20ste verjaardag van het beste muziekcentrum van het Westelijke halfrond wilden we wel eens weten waarin we eigenlijk gehuisvest zijn. Ondergetekende ging even grasduinen in de Vlaamse erfgoedbank, de Gentse beeldbank en nam vervolgens wat vergelijkende Vlasmarktfoto’s. Onder een stekende augustus-zon nog wel. Ieder zijn bezigheid.

Kinky Star geeft sinds de begindagen thuis aan de Vlasmarkt nr. 9. Het gebouw ziet er oud uit en dat is het ook want het is opgetrokken in de eerste helft van de 18de eeuw. Het precieze bouwjaar is niet met 100% zekerheid bekend. Vermoedelijk werd het ongeveer tegelijkertijd met nr.7/8 (nu: de Jos) opgetrokken, rond 1717. Dat jaartal staat nog steeds vermeld op de naburige gevel.

In het stadsarchief bevindt zich in alle geval een bouwaanvraag uit 1714 van ene Jos De Backer die op de Vlasmarkt een huis wil oprichten waarvan de gevel verdacht veel lijkt op wat nu nog steeds te zien is ter hoogte van nummer 9. Zeker is het niet maar de structuur is eigenlijk té gelijkend om toeval te zijn. Een gebouw met dezelfde schaalgrootte en gevelstructuur is er niet (meer) op de Vlasmarkt.

1714 is uiteraard al een hele tijd geleden. Op dat moment is Vlaanderen, als onderdeel van de Zuidelijke Nederlanden, onder Oostenrijks bewind geplaatst na lange tijd deel uitgemaakt te hebben van het Spaanse rijk (tot 1713). Van België of van de industriële revolutie is dan nog lang geen sprake. Binnen de huidige landsgrenzen is Gent, in dat tijdsgewricht, de grootste en dichtst bevolkte stad. Groter dan Antwerpen, Brugge en andere Brussels. Een positie die het tot laat in de 19de eeuw zal bezetten.

Vlasmarkt nr. 9 is bijgevolg een huis met heel wat geschiedenis. En met verschillende bestemmingen. Het pand had meestal een horecafunctie (café/herberg). Maar dat was niet altijd het geval zoals blijkt uit bovenstaande foto van begin jaren ’70. Toen was het een redelijk anonieme rijwoning in het stadscentrum.

De oorspronkelijke voordeur – centraal geplaatst in de gevel – en het rechtse raam werden in die periode vervangen door een garagepoort en de bakstenen gevel werd bekleed (gecementeerd). De dubbele toegangsdeur van nu vervangt die garagepoort.

Het raamwerk van een slordige 50 jaar geleden is – zo te zien – nog altijd aanwezig op de eerste verdieping en de zolder, zij het in beduidend minder frisse conditie. De dakpannen werden in de afgelopen halve eeuw minstens één maal vervangen. De gedeelde schouw (met de Jos) aan de linkerzijde van het gebouw boette doorheen de tijd een serieus stuk aan lengte in. Wat er nog van overblijft is minder dan 1/3de van het oorspronkelijke geheel. Het rechthoekige zoldervenster werd halfweg de 19de eeuw vervangen door het rondbogige raamwerk dat er nu nog steeds in zit.

Dat de seventies net begonnen waren bewijzen de auto’s voor de deur; VW kevertjes oude stijl, een deux chevaux, een Ford Taunus en een Mercedes W122 met opstaande koplampen (geproduceerd van 1968 tot ‘76). Dat bewijzen ook de vele sanseveria’s op de vensterbanken van de leefruimte op de eerste verdieping zoals opperhoofd Stijn scherpzinnig opmerkte. Iémand moet op de details letten.

Het huisnummer is overigens niet altijd 9 geweest, dat was ooit 10. En nu we het toch over nr. 10 hebben; dat is van een compleet ander kaliber dan onze luidruchtige stek. Alleen al de gevelbreedte -25 meter – is imposant. Dit is het zgn. ‘Hotel Van Hoobrouck de Moreghem’. Een Laatclassicistisch herenhuis van een adellijke familie van bijzonder gefortuneerde orde. Een dergelijk iets neerpoten in het stadscentrum laat een meer dan gemiddelde welstand veronderstellen.

Het stadspaleis – met een grote binnentuin – werd gebouwd naar een ontwerp van architect Pisson in 1791. De binnentuin is intussen verleden tijd maar dit pand is al een tijdje een beschermd monument. Geloof het of niet; nr. 9 staat momenteel op de zogeheten lijst van ‘vastgestelde gebouwen’. Dit maakt – op termijn – de kans op bescherming/klassering (minstens van de gevel) reëel. Kinky Star, een beschermd monument!

Bovenstaande foto laat een verschil van plusminus 90 jaar zien. De linkerfoto is waarschijnlijk gemaakt ergens tijdens het interbellum (1918-1939). Nr. 9 huisvestte toen café ‘In de Vlasbloem’. Een duidelijker verwijzing naar de (vroegere) activiteiten op het plein is quasi onmogelijk.

Geen auto’s voor de deur, wel een soort diligence (paardenkar voor personenvervoer). Net voor diezelfde deur liep toen een belangrijke tramlijn. Hier spoorde de tram die, vanaf de Korenmarkt en via Sint-Jacobs, het stadscentrum verbond met het toenmalige Gentse hoofdstation; het Zuidstation.

Het naburige café heette toen ‘In het Oud Antwerpen’. Noem ons chauvinist maar ‘de Jos’ vinden wij veel beter klinken. ‘Oud Antwerpen’ heeft – zo valt te zien op ander stokoud fotomateriaal – enkele jaren de naam ‘In De Zwaan’ gehad.

Café ‘In de Vlasbloem’ werd na verloop van tijd ingekort tot ‘De Vlasbloem’ en behield die naam tot minstens eind jaren ’50. De uitbater was toen een zekere M. De Rijck. Het café werd toen van gerstenat voorzien door ‘Meiresonne’. Op dat moment één van de grootste Gentse brouwerijen, vooral bekend van de ‘Celta Pils’. In 1964 werd deze brouwerij overgenomen door Artois.

Mocht u zich afvragen waar de kleine toegangspoort links van de Kinky ooit voor diende;
dit was in de eerste helft van de 20ste eeuw de toegang tot een kleutertuin annex lagere school (‘Stadslagere en Bewaar School’). Een bijzonder grote school kan het niet geweest zijn.

In de spreekwoordelijke ‘prehistorie’ zou deze plek de toegangspoort geweest zijn voor het Sint-Jans hospitaal. Een hospitaal – specialisatie: krankzinnigen! – verbonden aan de Sint-Janskerk die uitkijkt op de achterzijde van de Sint-Jacobskerk. Later werd deze kerk de Anglicaanse St. John’s church. Sinds 1981 een veilinghuis en handel in antiek.

In de jaren ’90, net voor de komst van de vzw Kinky Star, was in nr. 9 een eethuisje/cocktailbar actief met de klinkende naam ‘Cocabera’ (juiste schrijfwijze onbekend – het kan ook ‘Kookaberra’ zijn – of iets van die orde) actief. De keuken bevond zich achteraan de zaak, waar nu het podium staat.

Begin 1997 kreeg het gebouw zijn huidige functie. Ongeveer in dezelfde periode sloot jeugdhuis ‘Democrazy’ in de Reinaertstraat voorgoed de deuren. Tegendraadse muziekminnende Gentenaars wisten meteen waar naar toe te gaan. Sommigen zijn er tot op de dag van vandaag  aan te treffen.